czyli małżeńskie stosunki majątkowe pod lupą Prawnika na macierzyńskim.

Tematyka prawa rodzinnego z oczywistych względów dominuje na tym blogu. Wszak nie mogłoby być inaczej skoro jest to blog Prawnika na macierzyńskim. Prawo rodzinne to nie tylko dzieci, ale i małżeństwo. A jeśli małżeństwo to i małżeńskie stosunki majątkowe. Jakiś czas temu było o zarządzie majątkiem wspólnym, a dziś zajmiemy się tematem, czy i jak małżonkowie mogą wpływać na majątkowy ustrój małżeński.

Całkiem niedawno na ten temat ukazał się mój artykuł na stronie Gazety Prawnej, ale zamiast przytaczać jego treść wprost, litując się nad wami nieco ją zmieniłam na potrzeby tego bloga 😉 Doszłam do wniosku, że w naszych relacjach nie muszę już zachowywać dystansu, który jest niezbędny w bardziej oficjalnych publikacjach. A jak wiemy, zbędny dystans zwykle nie sprzyja dobrej komunikacji.

A zatem…

Skutki zawarcia małżeństwa w sferze majątkowej

Zawarcie związku małżeńskiego dla każdego z małżonków oznacza zmianę dotychczasowego ustroju majątkowego. Z moich obserwacji wynika, że często małżonkowie nie zdają sobie z tego sprawy. Kwestia ta zaczyna mieć znaczenie dopiero, kiedy w małżeństwie dochodzi do rozwodu i zachodzi konieczność podziału majątku wspólnego.

Pamiętaj!

Z momentem zawarcia małżeństwa powstaje małżeńska ustawowa wspólność majątkowa, w ramach której małżonkowie posiadać będą nie tylko dotychczas zgromadzone majątki osobiste, ale także majątek wspólny.

Co zaliczamy do majątku wspólnego a co do osobistego?

Do majątku wspólnego zalicza się wszystko co w okresie trwania małżeństwa małżonkowie wspólnie nabędą, zaś w majątku osobistym znajdą się przedmioty majątkowe nabyte przed zawarciem małżeństwa oraz ściśle określona grupa przedmiotów majątkowych nabywanych w okresie małżeństwa.

Przykładowo, majątkiem osobistym będą przedmioty służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków (kosmetyki, ubrania), środki finansowe uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę albo też z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia.

Przykład nr 1:

Kasia i Tomek są małżeństwem i nie zawarli umowy małżeńskiej. Kasia przed ślubem otrzymała od mamy mieszkanie, Tomek za pieniądze zarobione przed ślubem kupił sobie motocykl.

Mieszkanie wchodzi do majątku osobistego Kasi, zaś motocykl – do majątku osobistego Tomka.

W trakcie małżeństwa oboje kupili działkę rekreacyjną za środki zarobione już w związku małżeńskim. Działka ta będzie stanowiła ich majątek wspólny (tzw. wpółwłasność łączna).

Powyższe zasady małżonkowie mogą jednak zmienić w drodze zawarcia notarialnej umowy małżeńskiej – popularnie zwanej intercyzą, przed zawarciem związku oraz w każdym czasie jego trwania.

Możliwość zawarcia majątkowej umowy małżeńskiej

Małżeńską umową majątkową małżonkowie mogą rozszerzyć lub ograniczyć wspólność ustawową albo ustanowić rozdzielność majątkową lub też ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków. Zdecydowanie najczęściej małżonkowie wybierają umowę, której przedmiotem jest ustanowienie rozdzielności majątkowej, zwanej także zniesieniem małżeńskiej wspólności majątkowej.

Umowa małżeńska zawarta przed małżeństwem

Wspomniałam już że umowę małżeńską można zawrzeć jeszcze przed ślubem. Jeżeli będzie to rodzaj umowy, w której małżonkowie zniosą małżeńską wspólność majątkową, wówczas nie dojdzie do powstania majątku wspólnego, a każde z małżonków będzie posiadał wyłącznie własny majątek osobisty. Jakiekolwiek rzeczy nabywane przez małżonków w trakcie małżeństwa będą wchodziły do majątku osobistego jednego albo drugiego z nich.

Przykład nr 2:

Nasza Kasia zachowuje w majątku osobistym mieszkanie, zaś Tomek motocykl – tu się nic nie zmieniło. Ale jeśli potem zawrą intercyzę i za pieniądze Kasi zostanie zakupiona lodówka, to lodówka ta wejdzie do jej majątku osobistego. Jeśli za zarobione przez Tomka pieniądze zostanie zakupiona kanapa – to nawet jeśli Kasia pójdzie z Tomkiem do sklepu i będzie miała decydujący głos przy wyborze koloru – kanapa i tak wejdzie do majątku osobistego Tomka.

Mimo posiadania zawartej umowy małżeńskiej, małżonkowie mogą także nabywać rzeczy wspólnie. Jednak w takim przypadku nie będziemy mieli do czynienia ze tzw. współwłasnością łączną, jak to się dzieje kiedy nie zawarto małżeńskiej umowy, ale współwłasnością ułamkową, która wynika z tego, że każde z małżonków nabywa określoną liczbę udziałów we współwłasności. Możliwe jest także nabycie udziałów w innych proporcjach niż po jednej drugiej. Trochę to zagmatwane, więc może przykład wyjaśni.

Przykład nr 3:

Kasia i Tomek są małżeństwem. Mimo zawartej intercyzy Kasia i Tomek chcą wspólnie zainwestować w nieruchomość. Mogą to uczynić, ale nieruchomość nabędą na innych zasadach niż gdyby intercyzy nie było. Jeśli zdecydują się zakupić wspólnie działkę, w ten sposób, że każde z nich wyłoży na ten cel po 50%, wówczas ½ udziałów w tej działce wejdzie majątku osobistego do Kasi, a ½ do majątku osobistego Tomka (tzw. współwłasność ułamkowa). Każdy z nich będzie mógł potem sprzedać tylko swój udział w działce.

Umowa małżeńska zawarta w trakcie małżeństwa

Jeśli z jakichś powodów zrezygnowałeś z zawarcia umowy majątkowej przed małżeństwem, możesz to jeszcze uczynić w trakcie małżeństwa. Wówczas, jest niego trudniej odróżnić co w skład jakiego majątku wchodzi, ale nie takie rzeczy się robi 😉

Pamiętaj!

W razie umownego zniesienia ustawowej wspólności majątkowej umową w trakcie małżeństwa ‒ każde z małżonków zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem umowy, jak i majątek nabyty później. Jeśli jednak w okresie pomiędzy zawarciem małżeństwa a podpisaniem umowy majątkowej zostały nabyte określone rzeczy lub prawa w ramach reżimu wspólnego majątku, który wówczas obowiązywał, będą one nadal wchodziły w skład majątku wspólnego, który w razie rozstania małżonków będzie podlegał podziałowi.

Może przykład będzie znów pomocny.

Przykład nr 4

Wracamy do Przykładu nr 1, gdzie nie zawarto przed małżeństwem intercyzy. Kasia i Tomek wspólnie, jako małżonkowie kupują działkę. Działka stanowi ich majątek wspólny. Potem zawierają intercyzę. Za pieniądze Kasi kupują lodówkę, a za Tomka kanapę. Intercyza nie zmieniła statusu działki – ona nadal pozostała w majątku wspólnym, ale lodówka do wspólnego majątku już nie weszła, tylko do osobistego Kasi, zaś kanapa – do osobistego Tomka.

Oczywiście komplikacji i wariantów nabycia majątku może być znacznie więcej. Wpływa to istotnie na podział majątku wspólnego przy rozstaniu, o czym wkrótce napiszę.