Witaj,
Czy zdarzyło Ci się skorzystać z programu komputerowego udostępnionego w internecie? A czy wiesz, że program komputerowy, podobnie jak powieść czy utwór muzyczny podlega ochronie nie tylko prawnoautorskiej ale i karnej?
W tym wpisie chciałabym Cię przestrzec przed konsekwencjami, które mogą Ci grozić w przypadku korzystania z nielegalnego oprogramowania komputerowego. Myślę, że zagadnienie powinno Cię zainteresować zarówno na gruncie prywatnym jak i zawodowym.
Ochrona prawna programu komputerowego
Programy komputerowe podlegają ochronie prawnoautorskiej jak dzieła literackie – tak stanowi art. 74 ust. 1 ustawy prawo autorskie. Trzeba mieć jednak świadomość, że w istocie ochrona programów komputerowych jest daleko bardziej swoista i specyficzna.
Choć sama ochrona programów komputerowych różni się od ochrony dzieł literackich, to zasada pozostaje taka sama. Program komputerowy podlega ochronie prawonautorskiej jeśli jest twórczy i indywidualny.
Nie zmienia się również zasada, że spod ochrony prawonoautorskiej wyłączone są idee i pomysły.
Ochronie podlega natomiast warstwa „tekstowa”, niezależnie od sposobu wyrażenia. Nie ma znaczenia czy program komputerowy jest wyrażony w postaci „kodu źródłowego” czy „kodu wynikowego”. Co więcej – program komputerowy podlega ochronie również w wersji nieukończonej, nawet w formie roboczej dokumentacji.
Zgodnie z art 74 ust 4 ustawy o prawie autorskim, treść autorskiego prawa majątkowego do programu komputerowego, zawiera się w:
- prawie do reprodukcji,
- prawie do tłumaczenia i adaptacji oraz wprowadzania innych zmian,
- prawa do rozpowszechniania, które w pewnym zakresie podlega wyczerpaniu.
Odrębnością treści prawa autorskiego majątkowego do programu komputerowego jest również to, że jego twórcy przysługuje wyłączne prawo do wprowadzania zmian do programu.
Co więcej, w zakresie programów komputerowych nie ma zastosowania dozwolony użytek osobisty, co oznacza tyle, że tylko twórca programu może dokonywać opracowań czy modyfikacji programu, jeśli wiąże się z tym jego zwielokrotnianie.
Podobnie, w odniesieniu do programów komputerowych nie mają zastosowania wszystkie regulacje dotyczące dozwolonego użytku publicznego.
Do czego jesteś uprawniony jako użytkownik programu?
Choć w przypadku programu komputerowego nie możemy w pełni korzystać z dozwolonego użytku prywatnego jak i publicznego, to jednak w przypadku kupna egzemplarza programu komputerowego dojdzie do tzw. wyczerpania prawa.
Oznacza to tyle samo, że jeśli kupiłeś legalną wersję oprogramowania, możesz go sprzedać, przekazać osobie trzeciej – bez konieczności uzyskania zgody twórcy.
Ustawodawca, w celu złagodzenia wyłączenia instytucji dozwolonego użytku, wprowadził możliwość sporządzenia kopii zapasowej programu. Niestety – bardzo często zdarza się, że dysponenci praw autorskich próbują ograniczać to uprawnienie w umowach licencyjnych na oprogramowanie komputerowe. Winne jest sformułowanie art. 75 ustawy o prawie autorskim:
„art 75. 1 Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, czynności wymienione w art 74 ust.4 pkt 1 i 2 nie wymagają zgody uprawnionego, jeżeli są niezbędne do korzystania z programu komputerowego zgodnie z jego przeznaczeniem, w tym do poprawiania błędów przez osobę, która legalnie weszła w jego posiadanie.
2. Nie wymaga zezwolenia uprawnionego:
1) sporządzenie kopii zapasowej, jeżeli jest to niezbędne do korzystania z programu komputerowego. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, kopia ta nie może być używana równocześnie z programem komputerowym (…)”.
Zgodnie z dosłownym brzmieniem tego przepisu sporządzenie kopii zapasowej nigdy nie byłoby możliwe. Kiedy w takim razie byłaby konieczna kopia zapasowa?
W tym przypadku chodzi o uchronienie użytkownika przed fizycznym zużyciem nośnika oprogramowania. Jednak jak to się ma do obecnej sytuacji, kiedy tak właściwie rzadko kiedy kupuje się oprogramowanie na fizycznych nośnikach?
Jest to przykład regulacji, która obecnie jest de facto pusta, i która moim zdaniem wymaga zmiany.
Odpowiedzialność za naruszenie praw do programu komputerowego
Jeśli korzystasz z programów komputerowych nielegalnie bądź naruszasz postanowienia licencji, niezależnie czy na płaszczyźnie zawodowej czy też prywatnej, narażasz się na daleko idącą odpowiedzialność prawną – tak cywilną jak i karną.
Uprawniony z tytułu praw autorskich do programu komputerowego, w przypadku naruszenia jego praw, może żądać od osoby, która naruszyła jego prawa:
- wydanie uzyskanej korzyści,
- zapłaty podwójnej wysokości stosownego wynagrodzenia,
- zapłaty potrójnej wysokości stosownego wynagrodzenia, jeśli naruszenie jest zawinione.
Ponadto, niezależnie od tych roszczeń, jeśli naruszenia dokonano w ramach działalności gospodarczej uprawniony może żądać zasądzenia zapłaty na rzecz Funduszu Promocji Twórczości.
Poza odpowiedzialnością cywilną, korzystając z nielegalnego oprogramowania możesz narazić się na sankcje karne. Określa je nie tylko ustawa o prawie autorskim, ale również kodeks karny.
W przypadku odpowiedzialności karnej, sam kodeks określa:
- przestępstwo nielegalnego uzyskiwania programu komputerowego – art. 278 k.k.,
- przestępstwo paserstwa programu komputerowego – art 293 k.k.
Zgodnie z ustawą o prawie autorskim, karalne jest:
- nieuprawnione rozpowszechnianie utworów – zarówno w wersji oryginalnej jak i opracowania,
- nieuprawnione zwielokrotnianie utworów w celu rozpowszechnienia.
Wnioski, uwagi
Obecnie nie wyobrażamy sobie funkcjonowania firmy bez odpowiedniego oprogramowania komputerowego. Usprawnia ono pracę, ułatwia wiele procesów. Z drugiej strony, wobec wzrostu zainteresowaniem ochroną praw autorskich – coraz więcej uwagi kieruje się na egzekwowanie tej ochrony. Pamiętaj, że interwencja Policji w firmie, w przypadku wykrycia na nim nielegalnego oprogramowania – kończy się zabezpieczeniem komputera!
Korzystając z nielegalnego oprogramowania narażasz się nie tylko na odpowiedzialność prawną, ale jeśli prowadzisz działalność gospodarczą – w przypadku skonfiskowania przez Policję komputerów – Twoja firma może zostać de facto sparaliżowana.
Pamiętaj – warto wprowadzić w swojej firmie odpowiednią politykę w odniesieniu do użytkowania oprogramowania. Ustanowienie właściwych regulaminów, zasad użytkowania oprogramowania pozwoli Ci skutecznie wyeliminować zagrożenia związane z naruszaniem praw autorskich wewnątrz przedsiębiorstwa.
Jakie jest Twoje zdanie na ten temat?
