Ostatnio wpadają mi sprawy o alimenty. O alimentach na byłego małżonka pisałam już kiedyś tutaj. Tym razem kwestia dotyczy alimentów na dziecko, a konkretnie dziecko, które w rozumieniu części przepisów przestaje być dzieckiem, bo osiągnęło pełnoletniość – 18 lat. Czy przepisy o alimentach biorą to pod uwagę?

Wysokość alimentów na pełnoletnie dziecko

Pytacie mnie czy alimenty zasądzone na dziecko w kwocie X ulegają anulowaniu, zmniejszeniu lub przynajmniej zawieszeniu w sytuacji, kiedy dziecko osiągnie wiek 18 lat.

Otóż odpowiedź brzmi NIE. Nic takiego nie dzieje się z zasądzonymi alimentami. Przeciwnie – po osiągnięciu przez dziecko pełnoletności zobowiązany rodzic ma dalej obowiązek płacić kwotę z wyroku lub postanowienia sądu.

Obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka uregulowany jest w przepisie art. 133 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który brzmi:

§ 1. Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.

§ 2. Poza powyższym wypadkiem uprawniony do świadczeń alimentacyjnych jest tylko ten, kto znajduje się w niedostatku.

§ 3. Rodzice mogą uchylić się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka pełnoletniego, jeżeli są one połączone z nadmiernym dla nich uszczerbkiem lub jeżeli dziecko nie dokłada starań w celu uzyskania możności samodzielnego utrzymania się.

Wbrew powszechnej opinii, w rozumieniu przepisów o alimentach dziecko które ukończyło wiek 18 lat nadal pozostaje dzieckiem. Jak widzicie zacytowany § 3 mówi o tym wprost. Osiągnięcie przez dziecko pełnoletności nie stanowi samo w sobie przesłanki do obniżenia, czy zniesienia alimentów.

Gdyby jednak rodzic uznał, iż 18 – letnie dziecko już nie wymaga wsparcia finansowego w postaci zasądzonych alimentów – np. dlatego, że zaczęło pracować i samodzielnie się utrzymywać, rodzic taki musi skierować odpowiednie pismo do sądu z żądaniem obniżenia obowiązku alimentacyjnego, albo nawet zniesienia. Sąd zaakceptuje takie żądanie tylko jeśli uzna, że istnieją do tego podstawy. Z doświadczenia wiem, że taki wniosek musi być naprawdę dobrze umotywowany żeby sąd go uwzględnił.

Na czyje ręce płacić alimenty na dorosłe dziecko

Inna kwestia, która często się pojawia w związku z osiągnięciem przez dziecko pełnoletniości dotyczy tego, na czyje ręce takie alimenty płacić.

Wyrok lub postanowienie sądu nakazujący płacenie alimentów najczęściej jest skonstruowany tak (np. tak jest to w orzeczeniu o rozwodzie):

„Kosztami utrzymania małoletniej X obciąża oboje rodziców ustalając udział ojca Y na kwotę 400 (czterysta) złotych miesięcznie płatną do rąk matki dziecka Z, płatne do 10-tego każdego miesiąca wraz z ustawowymi odsetkami w razie uchybienia terminowi płatności którejkolwiek z rat alimentacyjnych”

Sąd nakazuje wyraźnie: „płatne do rąk matki dziecka”, chyba, że sytuacja jest odwrotna i alimenty płaci matka, wówczas jest zobowiązana do płacenia do rąk ojca lub innego opiekuna prawnego dziecka.

Powstaje więc problem, czy w sytuacji gdy dziecko osiągnie pełnoletność jego matka może nadal je reprezentować w tym zakresie i odbierać alimenty od ojca. Często ten problem zgłaszają sami ojcowie, którzy nie chcą już dłużej płacić alimentów do rąk matki, wolą je przekazywać bezpośrednio dziecku.

Otóż moje zdanie jest takie: matka w takiej sytuacji nie jest uprawniona do reprezentowania dziecka, bowiem z chwilą osiągnięcia przez dziecko 18 lat, jej prawo do bycia przedstawicielem dziecka wygasa z mocy prawa. Każdy kto ma 18 lat i nie jest ubezwłasnowolniony może dokonywać czynności prawnych we własnym imieniu, w tym odbierać we własnym imieniu zasądzone na jego rzecz alimenty od rodziców (czy np. dziadków).

Powstało jednak inne zagadnienie, czy wówczas ojciec (ew. matka) musi się zwracać do sądu z wnioskiem o zmianę treści wyroku czy postanowienia.

Ja uważam, że nie. W takich sytuacjach opieram się na Uchwale Sądu Najwyższego 7 sędziów z dnia 16 kwietnia 1977 r. III CZP 14/77, którą się dziś z wami podzielę, a w której w pkt 7. SN wprost przyznał:

„7. W przypadku uzyskania przez uprawnionego pełnoletności z zachowaniem prawa do dalszej alimentacji wypłata świadczenia może nastąpić wyłącznie do jego rąk. Zdarzenie to nie wymaga stwierdzenia orzeczeniem sądu opiekuńczego i dlatego do wykazania legitymacji do osobistego odbioru świadczeń wystarczą odpowiednie dokumenty stanu cywilnego”.

W moim przekonaniu uchwała ta zachowuje aktualność do dzisiaj. Dlatego wszystkim ojcom (ew. matkom) który borykają się z tym zagadnieniem, na początek sugerowałabym wystąpić do pełnoletniego dziecka z prośbą o podanie właściwego rachunku bankowego w celu przekazywania alimentów, a do dotychczasowego przedstawiciela dziecka (np. matki) sugerowałabym wysłanie oficjalnego pisma z informacją, że w związku z uzyskaniem przez dziecko pełnoletności, od tego momentu przekazujemy alimenty na wskazane przez dziecko konto. Mimo, że te czynności nie są wymagane przez prawo, ale pomagają uniknąć dodatkowych konfliktów lub nieporozumień między rodzicami.